E-TİCARET MEVZUATINDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER HAKKINDA BİLGİ NOTU

Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (“Değişiklik Kanunu”) Teklifi, 28 Haziran 2022 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne sunulmuş, 01 Temmuz 2022 tarihinde kabul edilmiş ve 07 Temmuz 2022 sayılı ve 31889 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır. Değişiklik Kanunu’nun hükümlerinin büyük bir kısmı 1 Ocak 2023 tarihinde yürürlüğe girecektir.

Değişiklik ile özetle; aracı hizmet sağlayıcıların hukuka aykırılığa ilişkin sorumluluğu genişletilmiş, bu kapsamda bilişim sistemini kurmak, erişime açık tutmak ve etkin bir şekilde işletmekle yükümlü olduğu belirtilmiş; denetlenebilirliğin sağlanması bakımından, hem hizmet sağlayıcılara hem aracı hizmet sağlayıcılara 10 yıl süreyle defter tutma yükümlülüğü getirilmiş; elektronik ticaret hizmet sağlayıcının kampanyalı mal veya hizmet satışına zorlanması, engellenmesi ve elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı ve hizmet sağlayıcı arasındaki ilişkinin şeffaf, adil ve tarafların hukuksal menfaatlerini koruyacak şekilde düzenlenmesini sağlamak gibi, elektronik ticarette haksız ticari uygulamaların belirlenmesi ve bunların önlenmesi yönünde önlemler getirilmiş; elektronik hizmet aracı sağlayıcılara yüklenen bazı belirli başlı yükümlülükler elektronik hizmet sağlayıcılara da yüklenmiştir. Değişiklik, belirli tutarlardaki haddi aşan elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılara lisans alma ve bu lisansı yenileme yükümlülüğü getirmesi bakımından da önem arz etmektedir. Kişisel verilerin korunmasına yönelik yükümlülüklerin de yer aldığı ayrıca göze çarpmaktadır.

I. GİRİŞ

6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’un (“E-Ticaret Kanunu”) yürürlüğe girdiği tarih olan Ekim 2014’ten bu yana, e-ticaret ekosistemine yeni işletmeler, iş modelleri ve ürün gruplarının dahil olduğu bilinmektedir. Yine, “elektronik ticaret pazar yerleri” (Marketplace), e-ticaretin büyümesinde önemli bir satış kanalı olmuştur.

Uygulamada bugüne kadar elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıların, tek taraflı belirledikleri veya açık olmayan sözleşme hükümlerini dayatma, kendi mal veya hizmetlerini ön plana çıkarma, veri taşınabilirliğini zorlaştırma veya buna izin vermeme, mal veya hizmet teminine zorlama, geç ödeme yapma, kampanyalı mal veya hizmet sunmaya zorlama, herhangi bir hizmet vermemesine rağmen bedel alma, elektronik ticaret hizmet sağlayıcıları sıralama ya da tavsiye sisteminde geriye düşürme, sunulan hizmetleri kısıtlama, askıya alma veya sonlandırma gibi, haksız ve adil olmayan uygulamalarda bulunabildiği görülmüştür. Yine, agresif büyüme stratejileri uygulayarak büyük ölçekli hale gelen elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılar, sahip oldukları ağ etkileri ve ölçek ekonomilerinden faydalanarak pazardaki konumlarını daha da güçlendirmiş ve pazarlık gücü, tüketici tercihlerini belirleme yeteneği ve hizmet sağlayıcılar üzerindeki kontrol imkanlarıyla elektronik ticaret sektörüne yeni aracı hizmet sağlayıcıların dahil olmasını da zorlaştırmaktadırlar.

Belirtmek gerekir ki, kuruluş ve faaliyetleri özel kanunlarla düzenlenen ve münhasıran bu kanunlarla yetkilendirildikleri seyahat acenteliği, bankacılık, sigortacılık, ödeme hizmetleri ve elektronik haberleşme alanları gibi konularda faaliyet gösteren işletmelerin, E-Ticaret Kanunu’nda yer alan diğer hususlara ilişkin yükümlülükleri devam etmekle birlikte, elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı veya elektronik ticaret hizmet sağlayıcı olarak kabul edilmeyeceği düzenlenmektedir.

II. DEĞİŞİKLİK KANUNU NELER GETİRİYOR?

1. Tanımlar

Değişiklik Kanunu ile E-Ticaret Kanunu’nda halihazırda mevcut olan aracı hizmet sağlayıcı ve hizmet sağlayıcı tanımlarına ek olarak elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı ve elektronik ticaret hizmet sağlayıcı başta olmak üzere yeni tanımlar getirilmektedir. Değişiklik Kanunu’nda yer alan yeni tanımlar aşağıdaki gibidir;

• Elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı: “elektronik ticaret pazar yerinde elektronik ticaret hizmet sağlayıcıların mal veya hizmetlerinin teminine yönelik sözleşme yapılmasına ya da sipariş verilmesine imkân sağlayan aracı hizmet sağlayıcı“,
• Elektronik ticaret hizmet sağlayıcı: “elektronik ticaret pazar yerinde ya da kendine ait elektronik ticaret ortamında mal veya hizmetlerinin teminine yönelik sözleşme yapan ya da sipariş alan hizmet sağlayıcı“,
• Elektronik ticaret ortamı: “elektronik ticaret faaliyetinde bulunulan internet sitesi, mobil site veya mobil uygulama gibi platformlar“,
• Elektronik ticaret pazar yeri: “elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcının aracılık hizmetlerini sunduğu elektronik ticaret ortamı“,
• Net işlem hacmi: “İptal ve iadeler hariç olmak üzere, elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı için aracılık hizmeti sunduğu elektronik ticaret pazar yerleri, elektronik ticaret hizmet sağlayıcı için ise elektronik ticaret pazar yeri niteliğini haiz olmayan kendine ait elektronik ticaret ortamları üzerinden belirli bir dönemde yapılan sözleşme ve verilen siparişler için düzenlenmesi gereken nihai fatura veya fatura yerine geçen belge değerleri toplamı“,
• Ekonomik bütünlük: “bir kişinin, bir ticaret şirketinin doğrudan veya dolaylı olarak paylarının en az yüzde yirmi beşine ya da oy haklarının çoğunluğuna veya onu yönetebilecek kararlan alabilecek payına sahip olmasını, şirket sözleşmesi uyarınca yönetim organında karar alabilecek çoğunluğu oluşturan sayıda üyeyi seçme hakkını haiz olmasını, kendi oy haklarının yanında bir sözleşmeye dayanarak tek başına veya diğer pay sahipleriyle birlikte oy haklarının çoğunluğunu oluşturmasını, bir ticaret şirketini sözleşmeye bağlı olarak hâkimiyeti altında bulundurmasını veya bu hallere bağlı olarak bu kişiyle bağlantılı tüm ticaret şirketleri ve bu kişiye ait işletmeler arasındaki ilişkiyi ya da pay sahibi olup olmadıklarına bakılmaksızın birden fazla ticaret şirketinin aynı kişi veya kişiler tarafından yönetilmesi“

Söz konusu aktörlerin yükümlülükler belirlenirken net işlem hacmi gözetilmiş olduğundan, bu kavram açık şekilde tanımlanmıştır. Bu kapsamda, net işlem hacmi, iptal ve iadeler hariç olmak üzere, nihai fatura veya fatura yerine geçen belge değerlerinin tüm vergi, fon, harç ve benzeri dahil toplamını içermektedir. Ayrıca elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcının birden fazla elektronik ticaret pazar yerinin olması halinde net işlem hacmi hesaplanırken bu pazar yerleri, elektronik ticaret hizmet sağlayıcının birden fazla elektronik ticaret ortamının olması halinde ise bu ortamların tamamı üzerinden gerçekleşen hacim, net işlem hacmine dahil edilecektir.

Ekonomik bütünlük tanımı hem yatay hem de dikey yönlü kontrol ilişkisini kapsayacak şekilde gerçek veya tüzel kişiler ile bu kişilerle bağlantılı ticaret şirketleri ve işletmeleri kapsayacak şekilde tanımlanmıştır. Ayrıca, pay sahibi olup olmadıklarına bakılmaksızın birden fazla ticaret şirketinin aynı kişi veya kişiler tarafından yönetilmesi de ekonomik bütünlük içinde değerlendirilmektedir. Örneğin, iki şirket de aynı kişilerce yönetiliyorsa arada ekonomik bütünlük olduğu kabul edilecektir.

2. Ticaret Bakanlığına Verilen Yetkiler

Yapılan değişiklik ile, elektronik ticaretin gelişimini sağlamak ve adil rekabet ortamını korumak amacıyla, Ticaret Bakanlığına (“Bakanlık”) hizmet sağlayıcı ve aracı hizmet sağlayıcının faaliyetlerini düzenleme ve aracılık sözleşmesinde olması gereken hususları belirleme yetkisi verilmiştir. Öte yandan, teknik bilgi ve özel uzmanlık gerektiren durumlarda Bakanlık bilirkişi atama yetkisini haizdir.

Yine, denetlenebilirliğin ve denetimde etkinliğin sağlanabilmesini teminen aracı hizmet sağlayıcı ve hizmet sağlayıcılara E-Ticaret Kanunu kapsamındaki iş ve işlemlerine ilişkin bilgi, belge, defter ve elektronik kayıtlarını, iş veya işlemin gerçekleştiği tarihten itibaren on yıl süreyle saklama yükümlülüğü getirilmektedir. Bu değişiklikle beraber, Elektronik Ticarette Hizmet Sağlayıcı ve Aracı Hizmet Sağlayıcılar Hakkında Yönetmelik’te düzenlenen, hizmet sağlayıcı ve/veya aracı hizmet sağlayıcıların, elektronik ticaret işlemlerine ilişkin elektronik kayıtlarını işlem tarihinden itibaren üç yıl süreyle saklama ve talep halinde Bakanlığa sunma yükümlülüğün kapsamı ve süresi artırılmıştır.

Son olarak, ticari elektronik ileti şikâyet başvurularının sonuçlandırılması sürecinde, ticari elektronik ileti göndericilerinin tespiti konusunda sorunlar yaşanmakta olduğundan, yaşanan bu sorunların ortadan kaldırılması ve şikayetlerin çok daha kolay ve hızlı şekilde sonuçlandırılabilmesi amacıyla ihtiyaç duyulan bilgilerin Bakanlıkça Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumundan alınabilmesine yönelik düzenleme yapılmıştır.

3. Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcılara Getirilen Yükümlülükler ve Yaptırımlar

Düzenlemeyle, elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılara bazı yükümlülükler getirilmesi amaçlanmaktadır. Bu doğrultuda; Değişiklik Kanunu ile net işlem hacmine bakılmaksızın bütün aracı hizmet sağlayıcıların uyması gereken yükümlülükler düzenlenmiş; belirtilen net işlem hacim eşiklerinin aşılması halinde ise her bir eşik bakımından ek yükümlülükler de öngörülmüştür. Bu eşikler sırasıyla yıllık net işlem hacmi olarak (i) on milyar Türk lirası, (ii) otuz milyar Türk lirası ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı yüz bin adet ve (iii) altmış milyar Türk lirası ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı yüz bin adet olarak düzenlenmiştir.

Net İşlem Hacmine Bakılmaksızın Bütün Aracı Hizmet Sağlayıcıların Uyması Gereken Yükümlülükler

Bir Takvim Yılındaki Net İşlem Hacmi On Milyar Türk Lirasının Üzerinde Olan Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcılara Uygulanan İlave Yükümlülükler

Bir Takvim Yılındaki Net İşlem Hacmi Otuz Milyar Türk Lirasının ve İptal ve İadeler Hariç İşlem Sayısı 100.000 Adedin Üzerinde Olan Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcılara Uygulanan İlave Yükümlülükler

Bir Takvim Yılındaki Net İşlem Hacmi Altmış Milyar Türk Lirası ve İptal ve İadeler Hariç İşlem Sayısı 100.000 Adedin Üzerinde Olan Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcılara Uygulanan İlave Yükümlülükler

Yukarıdaki kısıtlamalar, elektronik ticaret pazar yerlerinde satışa konu ürünlerin yine yalnızca bayi ve acenteler tarafından satışının yapıldığı elektronik ticaret pazar yerleri hakkında uygulanmayacaktır.

Yaptırımlar bakımından ise, yukarıda belirtilen idari para cezalarının uygulanmasına rağmen, Bakanlıkça verilen süre içinde aykırılığın sonlandırılmaması veya aynı aykırılığın ceza tebligatının yapıldığı tarihten itibaren bir yıl içinde tekrarı hâlinde bir önceki cezanın iki katı; yukarıda belirtilen idari para cezalarına ilişkin fiillerin, Bakanlığı yanıltmaya yönelik iş ve işlemlerle gerçekleştirilmesi hâlinde söz konusu cezalar on katı idari para cezası olarak uygulanacaktır.

Yukarıda belirtilen idari para cezalarının bir takvim yılına ilişkin toplam tutarı, bir takvim yılındaki net işlem hacmi altmış milyar Türk lirasının ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı yüz bin adedi aşmayan elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılar veya hizmet sağlayıcılar bakımından beş yüz milyon Türk lirasını geçemeyecektir.

Bununla birlikte, Bakanlığı yanıltmaya yönelik iş ve işlemler ile aykırılık gerçekleştirilmesi halinde beş yüz milyon Türk liralık bu sınırlama uygulanmayacaktır.

4. Elektronik Ticaret Hizmet Sağlayıcılara Getirilen Yükümlülükler

Değişiklik Kanunu ile getirilen Ek Madde 3 ile elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıların bazı yükümlülüklerinin kıyasen elektronik ticaret hizmet sağlayıcılar bakımından da uygulama alanı bulacağı belirtilmiştir (Bkz. II.4.(i), (ii) ve(iii)). Önemle belirtmek gerekir ki, bu yükümlülükler toplam satış hasılatının yarısından fazlasını elektronik ticaret dışındaki satışlardan elde eden elektronik ticaret hizmet sağlayıcılar hakkında uygulanmayacaktır.

Elektronik ticaret hizmet sağlayıcının, olumlu irade beyanını yazılı şekilde ya da elektronik ortamda almadığı sürece, ekonomik bütünlük içinde bulunmadığı kişilerin ETBİS’e kayıtlı alan adının ana unsurunu oluşturan tescilli markası kullanılarak çevrim içi arama motorlarında pazarlama ve tanıtım faaliyetinde bulunması yasaklanmıştır.

Bu yükümlülük dışındaki ek yükümlülükler belirli eşiklere göre kademeli olarak belirlenmiştir:

i. Bir takvim yılındaki net işlem hacmi on milyar Türk lirasının ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı on milyon adedin üzerinde olan elektronik ticaret hizmet sağlayıcıların ilave yükümlülükleri:

Yukarıda açıklanan Ek Madde 2/2-(a) ve (b) hükümleriyle öngörülen verilerin kullanımının sınırlandırılmasına ilişkin yükümlülükler ile yukarıda açıklanan Ek Madde 2/2-(f) hükmü uyarınca içeriklerdeki mevzuata aykırı hususların tespitine yönelik işlemleri ve bunun neticesinde tespit edilen aykırılıkları içeren raporu hazırlama ve Bakanlık’a sunma yükümlülüğü kıyasen anılan elektronik ticaret hizmet sağlayıcıları için de uygulanacaktır. Yine Ek Madde 4 uyarınca, anılan elektronik ticaret hizmet sağlayıcıları da elektronik ticaret lisansı ödemekle yükümlüdürler. Lisans ücreti yukarıda açıklandığı şekilde hesaplanır. Eşiklerin hesaplanmasında ekonomik bütünlük içerisindeki kişilerin satışları ile yurt dışına yapılan satışlar dikkate alınmamaktadır.

ii. Bir takvim yılındaki net işlem hacmi otuz milyar Türk lirasının ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı on milyon adedin üzerinde olan elektronik ticaret hizmet sağlayıcıların ilave yükümlülükleri:

Yukarıda açıklanan Ek Madde 2/3-(a) ve (b) hükümleri uyarınca elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıları için belirlenen reklam ve promosyon harcaması sınırlandırmaları kıyasen bu elektronik hizmet sağlayıcıları bakımından da uygulanacaktır.

iii. Bir takvim yılındaki net işlem hacmi altmış milyar Türk lirasının ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı on milyon adedin üzerinde olan elektronik ticaret hizmet sağlayıcıların ilave yükümlülükleri:

Yukarıda açıklanan Ek Madde 2/4-(a) ve (b) hükümleri uyarınca elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılar için öngörülen bankacılık ve elektronik para sınırlandırmaları ile Ek Madde 2/4-(ç) hükmü uyarınca ortamlar arası geçiş yasağı kıyasen uygulanacaktır.

Yükümlülüklere uyulmamasının yaptırımları E-Ticaret Kanunu’nun 6. maddesinde düzenlenmiştir. 6. maddede bazı yaptırımların sadece elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılara yönelik olarak belirlense dahi E-Ticaret Kanunu’na eklenen Ek Madde 3 uyarınca elektronik ticari hizmet sağlayıcıya, sahip olduğu net işlem hacmi dikkate alınarak, Ek Madde 2 ile elektronik ticari aracı hizmet sağlayıcıya getirilen yükümlülüklere uyma zorunluluğu getirilmiştir. Bu nedenle E-Ticaret Kanunu’nun 6. maddesinde düzenlenen yaptırımların elektronik ticari hizmet sağlayıcı açısından da kıyasen uygulanacağı düşünülmektedir.

Bir takvim yılındaki net işlem hacmi otuz milyar Türk lirasının ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı on milyon adedin üzerinde olan elektronik ticaret hizmet sağlayıcı hakkında EK Madde 2/3-(a) ve (b) hükümlerinin uygulanması düzenlenmektedir. Böylelikle, elektronik ticaret hizmet sağlayıcıların aşırı reklam, maliyet altı satış ve çapraz sübvansiyon benzeri uygulamalarla piyasadaki rakiplerini dışlayıcı faaliyetlerde bulunarak sektördeki konumunu güçlendirmesinin ve bu suretle oluşan yıkıcı rekabetin önlenmesi amaçlanmaktadır.

5. Geçiş Hükümleri

Değişiklik Kanunu’nun, 1 Ocak 2024’te yürürlüğe girecek veri taşınabilirliğine ilişkin Ek Madde 2/2-(b) hükmü ve Bakanlık’a ilan yükümlülüğü öngören Ek Madde 2/10 hükmü ile Ek madde 4 hükümleri dışındaki hükümleri, 1 Ocak 2023 tarihinde yürürlüğe girecektir.

Elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılar kendi markalarının satışını yasaklayan Ek Madde 2 1-(a) hükmü, banka ve elektronik paraya ilişkin faaliyetlere sınırlandırma getiren Madde 2/4-(a) ve (b) hükümlerine ve taşıma işlerine ilişkin faaliyet sınırlandırması getiren Madde 2/4-(c) hükmüne 1 Ocak 2024 tarihine kadar uyum sağlamakla yükümlüdür.

Elektronik ticaret lisansı alınmasına ilişkin yükümlülükler 1 Ocak 2025 tarihinden itibaren yerine getirilmelidir.

Son olarak, Değişiklik Kanunu’nun yürürlüğe girmesinden önce aracı hizmet sağlayıcılarla elektronik ticaret pazar yerlerindeki hizmet sağlayıcılar arasında akdedilen aracılık sözleşmeleri 6 ay içerisinde E-Ticaret Kanunu’na uygun hale getirilmelidir.

III. SONUÇ

Yukarıda da açıkladığı üzere, Değişiklik Kanunu ile, (i) e-ticarette haksız rekabetin ve tekelleşmenin önüne geçilerek

• pazara yeni aktörlerin girişinin kolaylaştırılması ve (iii) pazarın dengeli ve sağlıklı büyümesinin sağlanması amacıyla, ölçekler de dikkate alınarak elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı ve elektronik ticaret hizmet sağlayıcılara birçok yeni yükümlülük getirilmiştir. Bu nedenle değişikliklerin ilgilendirdiği şirketlerin yukarıda bahsedilen tarihleri de göz önüne alarak uyum süreçlerini bir an önce başlatmaları gerekmektedir.